Rarekiek

   De uitdrukking Poppetje gezien, kastje dicht wordt gebruikt als
men iets maar éven wil laten zien. Ze werd gebruikt door de
kijkkastman als hij, na een vertoning, zijn kijkkast dichtdeed.
   Hij behoorde in de achttiende en negentiende eeuw tot de
rondtrekkende straatartiesten en verdiende met een soort
peepshow zijn brood. Een rarekiek was een draagbare kist met een of meer (kleine)
kijkgaten. Deze waren vaak van een vergrootglas voorzien. Door de lens leek het
tafereel (diorama) groter en verder weg, wat de dieptewerking nog meer versterkte.
   Het tableau stelde bijvoorbeeld een landschap voor, een bos, een stads- of dorps-
gezicht, een huiskamer, een kerker, een kasteel of een paleiszaal.

Kijkdoos

   Tegen betaling kon je een blik in de kijkdoos werpen. Je zag dan historische voor-
stellingen – zoals veldslagen – van dikwijls platte figuurtjes tussen de achter elkaar
geplaatste coulissen. Ook werden bijzondere effecten getoond: brand, vuurwerk,
een spuitende fontein of een stralende sterrenhemel. Je kunt de rarekiek beschou-
wen als een voorloper van de computer, de mobiele telefoon en de iPad.

Poppenspe(e)lmuseumeducatie. Prenten- en tekstenreeks ‘Poppenspe(e)ltechnieken en -figuren’. Nr. 20. Illustratie: Elsje Zwart ©. Concept en tekst: Otto van der Mieden ©. Info: www.poppenspelmuseumbibliotheek.nl (2010).